budizmi

Budizmi është fe botërore dhe filozofi jetësore e përhapur kryesisht në Azi. Budizmi mbështetet në mësimet e Gautama Budës, i cili jetoi në shek. V p.K. mes Nepalit e Indisë Veriore dhe te tom titi.Budizmi lindi në Indi në kastën Kshatrije (kastë e luftëtarëve). Themelimi i budizmit lidhet me emrin e princit Gautama nga familja Sindarta, më vonë i quajturi Buda (i zgjuari, i arsimuar). Është injohur edhe me emrin Sakja Muni (murg, i urti nga fisi Sakja ). Emri i tij personal Gautama si zakonisht përmendet vetëm në burimet jo budistike, ndërsa burimet budistike përmendin vetëm emrin Buda. Sipas të dhënave në të cilat nuk mund të dishohet,ai është i lindur në vitin 557 para Isaut a.s. U rritë dhe u edukua në pallatin prindëror, ngase babi i tij ishte sundimtar indan. Ishte i martuar dhe pati gruan dhe një djalë. Qysh në këtë kohë tregoi mosinteresim për jetë. Në moshën 23 vjeçare ra në një krizë morale dhe duke u gjetur në një depresion të fortë në një shëtitje hasi në një plakë të mbetur, njeri të sëmurë, pas këtij në një njeri të vdekur dhe më në fund në një asket (murg-dervish, njeri i larguar nga kjo botë).Nga tri rastet e para përfundoi se “asgjë nuk vlenë, rinia për arsye se e shkatron pleqëria” as “shëndeti për arsye se e shkatron sëmundja”, as “jeta për arsye se e shkatron ate vdekja “, por mbetet i vetmi dinjitet të cilin e hasi në fytyrën e murgut-të urtit.
Pas kësaj Gautama e pa se jeta është e vështyrë dhe e mundishme dhe kështu vendosi ta lëshojë pallatin. Me vjedhuri hyri në dhomë ku flenin gruaja dhe djali në mënyrë që t’i sheh për herë të fundit. Këtë ndarje nga bota dhe familja, budistët e quajnë “mohim madhështor”. Pas kësaj ai ia mësyti shkretëtirës “Gaja” me shpresë se atje do ta gjejë të vërtetën mbi jetën dhe gjithçka që ekziston. Pas gjashtë apo shtatë viteve vuajtjeve dhe mundimeve arriti t’i fusë nën sundimin e vet (djallëzit ) dhe një natë në lindje të indisë në vendin Bud’ha Gaja papritmas depërton në të “Vërtetën sekrete “. Pasiqë të bëhet Budë filloi predikimet e mësimeve të veta dhe së pari takohet me pesë asketikë të cilëve ua mëson mësimet e veta. Këto më vonë u quajtën pesë nxënësit e parë të Budës.
- Edhe pse budizmi u shfaq ne shek. VI p.e.s., libri nuk u shkrua deri në shek. II të e. s. Gjatë tetë shekujve të ekzistimit budizmi u përhap dhe u mësua me mësim gojor. Libri quhej Tipitaka ose Tripitaka që d.m.th. se është trepjesësh apo trilogji. Është e shkruar në gjuhën Pali dhe Sanskrite dhe është shkruar në Shri Lankë (ishull i Indisë, emri i tij i vjetër është Ceylon). Tipitaka është karakteristikë e theravada budizmit, ndërsa pos kësaj qenë edhe disa përmbledhje librash si: Sutra dhe Tantra. Sutrat janë karakteristikë e Mahayana budizmit, ndërsa Tantra është karakteristikë e Vajrayama budizmit.
- Shenjat mbinatyrore të Buddhës ishin gjithsej 32. Kishte një beng me qime në mes të vetullave (urna); kishte një gungë mbi kokë, si shenjë e urtësisë (ushnish); veshët e zgjatur sepse 29 vjet kishte bartur vathë t rëndë; kishte 40 dhëmbë. Pozita meditative e tij ishte: i ulur këmbëkryq me shputa përpjetë. Kishte pas kokës një Aureolë që simbolizon arritjen hyjnore (rrasmi), e cila ishte gjashtë ngjyrëshe (kishte diametër 6 m). Shputat e tij ishin të një gjatësie dhe të rrafshët, në to kishte nga një sfastikë si simbol i lumturisë. Ndërsa paraqitjet figurave të Buddhës fillojnë në shek. II p.e.s.